9 juli 2017, Balk en splinter; en uit wat voor hout ben ik gesneden? ds. A. Verburg

Lucas 6: 36 – 42

Thema:
Balk en splinter; en uit wat voor hout ben ik gesneden?

Met de kinderen:
Gesprek over als je boos bent op iemand om dat hij/zij iets fout gedaan heeft.
Als je iemand ergens de schuld van geeft; dan wijs je met één naar die ander.

Maar zien we dan ook dat we met drie vingers naar jezelf wijst (middelvinger, ringvinger en pink…
Dus als je iemand beschuldigt, dan moet je ook naar jezelf kijken…

Gemeente van onze Heer, Jezus Christus,

1.
Als een Bijbeltekst tot een gezegde of een soort spreekwoord is geworden in het dagelijks taalgebruik, wordt het er niet makkelijker op om erover te preken.
Met die woorden van Jezus over de balk en de splinter is dat het geval.
De splinter in andermans oog wel zien, maar niet de balk in het eigen oog heeft de betekenis gekregen van: over kleine fouten van een ander vallen, terwijl de eigen grote fouten niet worden gezien.

En we gebruiken dat beeld, dat gezegde, meestal als verwijt waarbij we elkaar de maat nemen.
‘Als jij wat over mij te zeggen hebt dan wil ik wel toegeven dat dat een splinter is mijn oog, dat ik het misschien niet helemaal goed zie, maar dan mag je eerst wel eens naar jezelf kijken…
Heb je er wel eens aan gedacht dat jij zelf een balk in je oog kunt hebben?’

En dan zeggen we het nog netjes.
Als het wat heftiger wordt dan bekt het nog beter om te roepen dat iemand echt een plank of zelfs een plaat voor zijn kop heeft.
En daarmee is het dan ook vaak wel zo’n beetje einde verhaal.
Plaat voor zijn kop, valt niet mee te praten…
Relatie verbroken of op zijn minst onderbroken.

Kunnen we nog achter dit dagelijkse taalgebruik komen om dichter bij de Bijbelse betekenis van het beeld te komen.
We gaan het proberen.

2.
Laten we het beeld eens letterlijk nemen.
Een splinter in je oog.
Het zou zo maar kunnen dat Jezus als kind van timmerman Jozef heel goed wist hoe zeer dat kan doen.
Je zou het eens aan mensen moeten vragen die een oogbeschadiging hebben opgelopen.
Door een ongeluk.
En de schrik die je dan hebt: komt het nog goed, kan ik mijn examen wel doen, wat betekent dit voor mijn toekomst?
Of als ouderdomskwaal, staar of maculadegeneratie…
Wat een verdriet kan oogbeschadiging opleveren, rouw zelfs, omdat je moeten leren leven met het besef dat je nooit meer zo goed zult kunnen zien of lezen met alle vreugde die je daar altijd aan beleefde…

En als dat al met een beschadiging door een splinter het geval zou kunnen zijn, dan is de balk, de totale blindheid, verlies van je gezichtsvermogen, een totale ramp.

Als we dat beeld van Jezus weghalen uit de sfeer van verwijten en elkaar de maat nemen en het letterlijk nemen, krijgen we meer oog voor de pijn die met dit beeld wordt opgeroepen.

3.
Dan ook gaan we beseffen dat Jezus het niet bij een spreekwoord liet.
Na vers 41 komt nog vers 42 en dat gaat over de genezing.
Over het verwijderen van de splinter en het wegdoen van de balk.
Dat als die balk eenmaal is opgeruimd het mogelijk wordt om de ander te helpen met het verwijderen van de splinter.
Het gaat erom dat balk én splinter worden weggehaald en mensen elkaar weer goed kunnen zien.

4.
Dat het Jezus daar om te doen is, blijkt ook uit de verzen die aan dit beeld van balk en splinter voorafgaan.
In vers 39 gaat het over twee blinden die elkaar willen helpen bij het zoeken van de weg.
Dat wordt een drama want geen van beiden zal het gat in de weg zien en ze vallen samen in de kuil.
Dat moet voorkomen worden.
Opdat het niet uit de hand loopt en mensen samen in het ongeluk storten.

Daar gaat ook dat andere beeld over: dat van die leerling die niet boven zijn leermeester staat.
Dat is het verhaal van de tovenaarsleerling die denkt dat hij het wel zonder zijn wijze leermeester afkan en dan loopt de zaak gierend uit de hand.

Het zijn beelden van hoe mensen samen te gronde kunnen gaan, samen verloren raken en als Jezus nu iets wil duidelijk maken met zijn beelden en verhalen dan is het dat hij dát nu juist graag wil voorkomen, of als het ongeluk al gebeurd is, dat Hij de mogelijkheid van herstel wil bieden.

5.
Daarvoor ga ik nog twee verzen terug in de tekst, die de weergave van Lucas is van woorden van Jezus die we beter kennen als de Bergrede van Jezus zoals Mattheüs die beschrijft.
In vers 39 zegt Jezus: oordeel niet, ook wel vertaald met: sleep iemand die voor de rechter, ga niet bekvechten.
Voor je het weet sta je zelf terecht…
En veroordeel niet… dat is nog een stap verder, dan ben je er helemaal klaar mee, wil je er niets meer over horen.
Dan ben je letterlijk uitgepraat; communicatie totaal verbroken.

Niet bekvechten en niet een laatste oordeel vellen; dat zijn twee dingen die helpen om het risico te verkleinen dat je samen de mist in gaat.

Er zijn ook twee dingen die je wèl kunnen doen:
Vergeven en geven, een eerlijke maat geven, eerlijk zijn, de ander recht doen.
Dan houdt je de verhoudingen open om elkaar recht te doen en niet kwijt te raken.

Eén van de opwekkingsliederen die in het Liedboek terecht gekomen zijn gaat over vergeven en laat zien hoe spannend en ook hoe enorm belangrijk het is te kunnen vergeven.
Het gaat erom de toekomst open te houden.

Lied 861: Hoe kan ik verder leven? Hoe moet ik verder gaan? Kan ik ooit vergeven, wat mij is aangedaan? De wonden in mijn ziel, de haat en bitterheid Lijken niet te helen, niet door woorden, niet door tijd.

Refrein: Maar als er vergeving is, kan er genezing zijn van de pijn en het verdriet diep van binnen. Als er vergeving is, kan er genezing zijn En de weg van herstel kan beginnen.

O God, ik heb U nodig Ik kan het zelf niet Ik lijk haast te verstikken In angst en in verdriet Hoe kan ik ooit vergeven? Zoals U mij vergeeft Dwars door alles heen, wat mij beschadigd heeft.

(refrein)

Geef mij de kracht van Uw liefde, om verder te gaan ook al zal er een litteken blijven bestaan Want is Uw liefde niet sterker dan de dood Uw vergeving niet dieper dan mijn nood.

Want waar Uw vergeving is, zal genezing zijn Van de pijn en het verdriet, diep van binnen Waar Uw vergeving is, zal genezing zijn, en de weg van herstel kan beginnen…

6.
Daarmee zijn we terug bij het belangrijkste van dat verhaal over die balk en die splinter:
Het gaat om een balk of een splinter bij je broeder of zuster!
Het gaat om de relatie, om de gemeenschap, om de gemeente van Christus.
En daarvoor moet je bij het eerste vers van het Bijbelgedeelte dat we uit Lucas 6 hebben gelezen zijn.
Vs. 36: Weest barmhartig zoals jullie Vader barmhartig is.
De vraag bij dat hout van balk en splinter gaat dieper; het wordt een vraag naar onze eigen wortels.

Dat is het mooie van de combinatie met de lezing uit Jeremia 17.
Daar is de vraag: uit wat voor hout ben jij gesneden?
Struik of boom.

Ben je een struik in woestijn, die probeert te overleven op een zoutvlakte, in een steenwoestijn?
Die niet weet waar het water is, of wanneer de regen komt.
Die niet goed gevoed wordt.

Of ben je een boom: met wortels in de rivier, die zich voedt door op God te vertrouwen?
Psalm 1.
En weet je van de bevrijding van dat leven in vertrouwen op God?
Weet je van de sabbat die het malen en het doordraaien van de tijd, van de gewone en de zware dagen stil kan zetten en je helpt om te herbronnen?

Ben je een boom of een struik?
Brandhout of loofhout?

7.
Het hangt er vanaf door welke bron je je laat voeden.
Als je wortelt in de barmhartigheid van God, zoals die ook zichtbaar is geworden in Jezus Christus, dan groei je als loofhout.
Dan ben je van het soort dat balken en splinters kan verwijderen.

8.
Ik was met vakantie op Bali.
Ben op bezoek geweest bij de schilder I Nyoman Darsane.
Misschien herinnert u zich de Missie-Zendingskalender met zijn werk nog wel.

Darsane is nu 78 jaar.
Hij vertelde dat hij in zijn gedachten bezig is met het thema: ‘Jezus geeft zijn vijanden te eten…’

Beschrijf het schilderij:
De basisvorm is die van een Levensboom, uit de Hindoe traditie (We kennen die levensboom ook van Bali en Java, als ‘opening’ van de wayang, het schaduw-poppenspel waarin in allerlei taferelen de diverse aspecten van het leven aan de orde komen.)
Darsane schilderde een boom vol vruchten.

Geboorteverhaal is er ook, hoger in de boom.

Lager, meer op de voorgrond:
Jezus die de man die hem kaan het kruis sloeg, met de hamer en spijkers, te eten geeft.
Met een lepel voedt.

Als met de paplepel…. voert hij zijn beul met barmhartigheid.
Op barmhartige wijze.
Jezus die zijn vijand voedt met barmhartigheid.
Nee, het is geen Bijbelverhaal… je zoekt het tevergeefs in de Bijbel.
Het zijn beelden van een kunstenaar, die zich zelf voedt met de verhalen uit de Bijbel.

Maar als die beelden ons nou helpen om te komen bij wat Jezus bedoelde:
Dat verhaal van die splinter en die balk gaat erom dat we elkaar helpen aan herstel van gezichtsvermogen, zonder onszelf of de ander te beschadigen.

Zouden we dat kunnen?
Eigenlijk is dat toch goddelijk werk, Gods werk?

Ja maar als Jezus nou zegt dat wij leerling zijn en ons daarin kunnen bekwamen?
We hoeven niet te kunnen toveren; we zijn geen tovenaarsleerlingen.

We hoeven alleen maar te willen leren van de meester…
die ons voedt met barmhartigheid.

Amen.